Ψυχοσάββατο: Ο συμβολισμός των υλικών στα κόλλυβα

Το σιτάρι αποτελεί το βασικό συστατικό για την παρασκευή των κολλύβων, ωστόσο τα υπόλοιπα υλικά διαφέρουν ανάλογα με την περιοχή και την παράδοση.

Σύμφωνα με την παράδοση, τα υλικά πρέπει να είναι εννέα, όσες και οι τάξεις των Αγγέλων, με το καθένα να φέρει τον δικό του ιδιαίτερο συμβολισμό.

Το στάρι: Είναι το σύμβολο της γης και συμβολίζει και την ψυχή του νεκρού.
Το ρόδι: Με αυτό ο Άδης κράτησε την Περσεφόνη στον κάτω κόσμο, βέβαια οι χριστιανοί στο ρόδι συμβολίζουν την λαμπρότητα του παραδείσου.
Τα ασπρισμένα αμύγδαλα ή τα καρύδια: συμβολίζουν τα γυμνά οστά για να μας θυμίζουν την μοίρα που θα έχουμε όλοι. (Ναι λίγο μακάβριο το ξέρω.)
Τα μπαχαρικά: Είναι τα αρώματα αυτού του κόσμου.
Ο μαϊντανός (σε κάποιες παραλλαγές ο δυόσμος): Είναι η ευχή για ανάπαυση “εν τόπω χλοερώ”.
Οι ξηροί καρποί: Είναι η ζωή που αναπαράγεται.
Το τρίμμα από τα στραγάλια ή η φρυγανιά ή το αλεύρι: Συμβολίζει το ελαφρύ χώμα.
Η σταφίδα: Από τα αρχαία χρόνια συμβολίζει τον Διόνυσο και την γλύκα της ζωής έως τον Χριστό που είναι η άμπελος. Και τέλος…
Η ζάχαρη που συμβολίζει τον γλυκό παράδεισο ενώ η λευκότητά της, συμβολίζει το χρώμα του θριάμβου και το «άληκτο φώς».

Υλικά:

1 κ. σιτάρι

1 κ. καρύδια, αμύγδαλα και φουντούκια

1 κ. κουλουράκια μνημόσυνου κοπανισμένα

500 γρ. στραγάλια μαλακά κοπανισμένα

500 γρ. σταφίδες ξανθές (πλυμένες και στεγνωμένες)

1 κ. άχνη ζάχαρη

250 γρ. αλεύρι καβουρδισμένο

Κανέλα

Εκτέλεση

Μουσκεύουμε το σιτάρι όλη τη νύχτα.

Το βράζουμε, το στραγγίζουμε και το στεγνώνουμε καλά. Αναμειγνύουμε όλα τα υλικά, εκτός από τα στραγάλια και τη μισή ζάχαρη.

Καλύπτουμε τα κόλλυβα με τα κοπανισμένα στραγάλια. Από πάνω στρώνουμε την υπόλοιπη ζάχαρη και διακοσμούμε τα κόλλυβα με άσπρα και ασημένια κουφέτα.

Εὐχή εἰς κεκοιμημένους

Δέσποτα Κύριε ὁ Θεός, ὁ τῇ σοφίᾳ Σου κατασκευάσας αὐτόν καί θέμενος ἐν αὐτῷ πνοήν ζωῆς, καί εἰσαγαγών εἰς τόν κόσμον τοῦτον πολιτεύεσθαι ἐπ’ ἐλπίδι ζωῆς αἰωνίου, ἁμαρτήσαντα δὲ αὐτόν, θανάτου ἐπαγαγών καί διαλύσας, καί ἀποστρέφων, τήν δέ ψυχήν εἰς ἑαυτόν προσκαλούμενος· Αὐτός ἀνάπαυσον τήν ψυχήν τοῦ δούλου Σου (τοῦδε), ἐν τόπῳ φωτεινῷ, ἐν τόπῳ ἀναψύξεως, ἔνθα ἐπισκοπεῖ τὸ φῶς τοῦ προσώπου Σου Κύριε, ἐν κόλποις Ἀβραάμ καί Ἰσαάκ καί Ἰακώβ, μετά πάντων τῶν ἁγίων· καί εἴτι ἐπλημμέλησεν εἰς Σέ, ἐν πράξει ἤ λόγῳ ἤ κατά διάνοιαν, Αὐτός ὡς ἀγαθός καί φιλάνθρωπος Θεός, ἄνες, ἄφες, συγχώρησον, παριδών αὐτοῦ τε καί ἡμῶν τά ἀνομήματα· ἡμῶν δέ τά τέλη τῆς ζωῆς ἀνώδυνα καί ἀκαταίσχυντα καταξίωσον, ὅτε θέλεις καί ὅτε βούλῃ, μόνον ἄνευ αἰσχύνης καί παραπτωμάτων.

Σύ γάρ εἶ ἡ ἀνάστασις τοῦ Σοῦ δούλου καί Σοί τήν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Ποιους δεν μνημονεύουμε το Ψυχοσάββατο

Η Εκκλησία έχει καθορίσει δύο Σάββατα, τα οποία αφιερώνει στους κεκοιμημένους της

Ψυχοσσάβατο είναι η κοινή ονομασία του Σαββάτου πριν από την Κυριακή των Απόκρεω και του Σαββάτου πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής και η ημερομηνία τους εξαρτάται από την ημερομηνία που πέφτει το Πάσχα.

Το Άγιο Πάσχα είναι κινητή εορτή συνεπώς και τα Ψυχοσάββατα είναι κινητά.

Το πρώτο Ψυχοσάββατο για το 2025 πέφτει στις 22 Φεβρουαρίου, 57 ημέρες πριν το Πάσχα.

Το δεύτερο Ψυχοσάββατο είναι στις 7 Ιουνίου, 48 ημέρες μετά το Πάσχα.

Αν και όλα τα Σάββατα του έτους είναι αφιερωμένα στις ψυχές των χριστιανών, που έχουν αποβιώσει ανά τους αιώνες, με την ελπίδα της Ανάστασής τους κατά τη Δευτέρα Παρουσία, σύμφωνα με τις Γραφές, η Εκκλησία έχει καθορίσει τα δύο Μεγάλα Ψυχοσάββατα, τα οποία αφιερώνει στους κεκοιμημένους της.

Ωστόσο, σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, υπάρχουν δύο περιπτώσεις που δεν μπορούμε να μνημονεύουμε τα ονόματα των κεκοιμημένων.

Η πρώτη περίπτωση αφορά στους κεκοιμημένους που είναι αβάπτιστοι – το βάπτισμα είναι ένα από τα 7 μυστήρια της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Η δεύτερη περίπτωση αφορά όσους έχει γίνει η αποτέφρωση τους (καύση νεκρού σώματος) μετά τον θάνατο τους, μετά από προσωπική τους επιθυμία, όσο ήταν εν ζωή.

Τα δύο Ψυχοσάββατα τιμώνται από τους πιστούς με μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους των προσφιλών τους προσώπων, μοίρασμα κολλύβων και ελεημοσύνες στους φτωχούς («ψυχικό»), ενώ το έθιμο απαγορεύει την εργασία.

Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω έχει το εξής νόημα: Η επόμενη ημέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, εκείνη τη φοβερή ημέρα κατά την οποία όλοι θα σταθούμε μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτή.

Για το λόγο αυτό με το Μνημόσυνο των κεκοιμημένων ζητούμε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει τη συμπάθεια και τη μακροθυμία του, όχι μόνο σε μας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς, και όλους μαζί να μας κατατάξει μεταξύ των υιών της Επουράνιας Βασιλείας Του.

Κατά τα δύο μεγάλα Ψυχοσάββατα η Εκκλησία μας καλεί σε μία παγκόσμια ανάμνηση «πάντων των απ’ αιώνος κοιμηθέντων ευσεβώς επ’ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου».

Μνημονεύει:

• Όλους εκείνους που υπέστησαν «άωρον θάνατον», σε ξένη γη και χώρα, σε στεριά και σε θάλασσα.
• Εκείνους που πέθαναν από λοιμική ασθένεια, σε πολέμους, σε παγετούς, σε σεισμούς και θεομηνίες.
• Όσους κάηκαν ή χάθηκαν.
• Εκείνους που ήταν φτωχοί και άποροι και δεν φρόντισε κανείς να τούς τιμήσει με τις ανάλογες Ακολουθίες και τα Μνημόσυνα.