Από την αρχή του πολιτισμού μας, οι ιστορίες και τα παραμύθια ήταν ένας τρόπος των μεγάλων να επικοινωνούν μαζί με τα παιδιά τους. Ο Bettelheim (1995) αποκάλεσε τα παραμύθια “Το αλφαβητάρι” των παιδιών για την σημαντική θέση που παίρνουν στην ψυχική ανάπτυξη τους, καθώς τα γοητεύουν, τα συνεπαίρνουν, τα καθησυχάζουν, τα παρηγορούν, τα συμβουλεύουν.
Το παιδί εμπιστεύεται το παραμύθι γιατί ταιριάζει με τον τρόπο που αυτό σκέφτεται και βιώνει τον κόσμο. Οπως έδειξε ο Piaget (1929) ο τρόπος της σκέψης του παιδιού είναι “ανιμιστικός” π.χ. ο ήλιος είναι ζωντανός, λάμπει και χαμογελά. Δηλαδή στην αρχή τα παιδιά νομίζουν ότι τα στοιχεία της φύσης είναι ζωντανά καθώς επίσης διαχωρίζουν τον κόσμο με τα αντίθετα καλός-κακός. Έτσι και τα παραμύθια μιλούν για τον καλό βασιλιά, την κακιά μάγισσα, τον κακό λύκο και έχουν μια δομή με αρχή – μέση- τέλος, που ακούγοντας τα βοηθιούνται τα παιδιά να βάζουν μια στοιχειώδη τάξη στη σκέψη και στα συναισθήματά τους.
Ο Freud (1908) αναγνωρίζει το παραμύθι σαν έργο τέχνης, και μέσα από το άκουσμα και την εικόνα αγγίζει βαθύτερες πλευρές της ψυχικής ζωής του παιδιού. Το παιδί θα αντλήσει διαφορετικό νόημα από το ίδιο παραμύθι ανάλογα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του και θα βοηθηθεί να επεξεργαστεί τα δικά του θέματα.
Αναφέρονται σε θέματα που απασχολούν τα παιδιά και δίνουν απαντήσεις με συμβολικό τρόπο.
Τα παραμύθια μιλούν με τη γλώσσα των συμβόλων για όλα τα βασικά αναπτυξιακά θέματα, που αντιμετωπίζουν όλα τα παιδιά, όπως ο αποχωρισμός, η απώλεια, ο φόβος θανάτου, η ζήλεια, ο ανταγωνισμός. Απευθύνονται ταυτόχρονα στο συνειδητό και ασυνείδητο τους και έτσι επιδρούν σε όλο τον ψυχισμό τους. Δίνουν απαντήσεις στα ερωτήματα του παιδιού “Ποιός είμαι;”,”Τι θα γίνω όταν μεγαλώσω;” και το τροφοδοτούν τη φαντασία του.
Βοηθούν στην ανάπτυξη της φαντασίας.
Τα παραμύθια καλλιεργούν την φαντασία του παιδιού, κρατούν το ενδιαφέρον και την περιέργεια του, το διασκεδάζουν, ενώ το βοηθούν ταυτόχρονα να βρει νόημα και να εμπλουτίσει τη ζωή του . Ταξιδεύοντας μέσα από την αφήγηση και τις εικόνες του παραμυθιού το παιδί θα πάρει αυτό που ταιριάζει στη νόηση του και στη συναισθηματική του ανάγκη. Γι’ αυτό άλλωστε και τα παιδιά σας έχουν κάποια αγαπημένα παραμύθια γιατί σηματοδοτούν ένα σημαντικό νόημα για αυτά.
Τα παιδιά αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες μέσα από την ταύτιση με τον ήρωα
Το παιδί ταυτιζόμενο με τον ήρωα, νοιώθει ικανό να νικήσει τους κακούς, να ξεπεράσει τις δυσκολίες, να σκαρφαλώσει στον ουρανό… και οι πιο αδύναμοι χαρακτήρες /ήρωες να βρουν τη δύναμη και να νικήσουν. Τα παραμύθια πολύ συχνά μιλάνε για τον ήρωα που φεύγει από το σπίτι και περιπλανιέται στο δάσος αντιμετωπίζοντας δυσκολίες και εμπόδια αλλά στο τέλος τα καταφέρνει.
Οι ήρωες εμπνέουν αισιοδοξία, δίνουν κουράγιο και ελπίδα, ενώ διευκολύνουν το παιδί να ταυτιστεί με διαφορετικό ήρωα κάθε φορά. Και βέβαια μπορεί να ταυτίζονται με τον ίδιο ήρωα για μεγάλο διάστημα και να θέλουν να ακούσουν ξανά και ξανά το ίδιο παραμύθι .
Βοηθούν τη συναισθηματική ωρίμανση των παιδιών
Τα πρώτα χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας είναι η ανυπομονησία, η άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών και μεγάλη ανάγκη για ευχαρίστηση. Το παραμύθι εκτός από τη μαγική σκέψη και τη φαντασία εισάγει τη ρεαλιστική σκέψη και την πραγματικότητα. Σιγά-σιγά μέσα από την εξέλιξη πολλών παραμυθιών φαίνονται τα πλεονεκτήματα της υπομονής, της προσπάθειας, της εργατικότητας, που είναι τα χαρακτηριστικά της ωριμότητας. Δείχνουν πώς το παιδί θα περάσει από την “αρχή της ευχαρίστησης” στην “αρχή της πραγματικότητας” σύμφωνα με την ψυχανάλυση (Αλεξανδρίδης, 2002).
Τα κλασσικά παραμύθια διαπραγματεύονται πολλά αναπτυξιακά θέματα όπως για παράδειγμα, η Σταχτοπούτα μιλάει για την αδελφική αντιζηλία ή τα τρία γουρουνάκια για το πως το παιδί θα αποχωριστεί τη μητέρα και να πάρει το δρόμο της ανεξαρτησίας και της ωριμότητας. Ο Κοντορεβυθούλης μιλάει για το φόβο της εγκατάλειψης. Και βέβαια ο τρόπος που τελειώνουν πάντα είναι “και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα” δηλαδή εύχονται και δίνουν την ελπίδα αλλά και την επιστροφή στην καθημερινή πραγματικότητα.
Διαβάστε παραμύθια στα παιδιά σας!
Τα παιδιά έχουν την ανάγκη να τους διαβάζετε παραμύθια, και πολλές φορές το ίδιο παραμύθι ξανά και ξανά . Εσείς ως γονείς ανταποκριθείτε σε αυτή τους την επιθυμία να ακούνε ιστορίες και να βλέπουν εικόνες. Οι γονείς μπορείτε στην καθημερινή σας ρουτίνα, για παράδειγμα πριν το βραδινό ύπνο των παιδιών σας, να τους διαβάζετε παραμύθια.
Για τα πολύ μικρά παιδιά ιδιαίτερα, που ο ύπνος είναι μια εμπειρία μοναξιάς, το να διαβάσετε μια ιστορία στο παιδί σας, το ηρεμεί και το καθησυχάζει από τα άγχη, τους φόβους και τις αγωνίες του. ´Ομως το βιβλίο με τα παραμύθια μπορείτε να το παίρνετε μαζί σας και στις εξόδους σας, είναι ένα μικρό αντικείμενο που χωράει παντού αλλά όταν ανοίγει γίνεται ένας ολόκληρος κόσμος.
Τα παραμύθια είναι διαχρονικά και η αξία και τα οφέλη τους στην ψυχική ανάπτυξη του παιδιού είναι τεράστια και ανεκτίμητη.