Η πανδημία του κορονοϊού άλλαξε και συνεχίζει να αλλάζει παρά πολλά από όσα θεωρούσαμε δεδομένα. Ένα από αυτά είναι και η εκπαίδευση – δημόσια και ιδιωτική – που αρχικά, μπήκε στον πάγο, για να συνεχιστεί από μακριά, ώσπου πήρε και πάλι μπρος, αλλά κάτω από ειδικές συνθήκες, με πρωτόγνωρους κανόνες και με πολλές αμφιβολίες για το αν θα βγει κανονικά η φετινή σεζόν.
Τι είναι το homeschooling
Η εκπαίδευση κατ’ οίκον είναι ουσιαστικά η ανάληψη της ευθύνης για την εκπαίδευση ενός παιδιού εξ ολοκλήρου απ’ τους γονείς του και, φυσικά, η κάλυψη της απαραίτητης διδακτικής ύλης στο σπίτι από τους ίδιους ή δασκάλους που έχουν επιλέξει.
Αυτό μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους, κάποιοι από αυτούς αντικειμενικοί (π.χ. διαγνωσμένη αδυναμία του παιδιού να παρακολουθήσει τα μαθήματα στο περιβάλλον του σχολείου) και άλλοι εντελώς υποκειμενικοί, όπως π.χ. η έλλειψη εμπιστοσύνης στο εκπαιδευτικό σύστημα ή η επιθυμία των γονιών να δημιουργήσουν ένα δικό τους διδακτικό πλαίσιο για το παιδί με αφετηρία τις προτεραιότητες, τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις τους.
Γιατί να αναλάβει κάποιος την εκπαίδευση του παιδιού του (ή όχι);
Όπως είναι αναμενόμενο, το homeschooling αποτελεί μια αμφιλεγόμενη επιλογή, κυρίως επειδή η δημόσια εκπαίδευση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά αγαθά παγκοσμίως. Όχι μόνο για οικονομικούς λόγους ή για λόγους ισονομίας, αλλά κι επειδή έτσι παρέχεται στα παιδιά η δυνατότητα να αναπτυχθούν πνευματικά και συναισθηματικά μέσα σε ένα κοινό περιβάλλον και νοηματικό πλαίσιο – να έχουν, δηλαδή, κοινές αναφορές και προσλαβάνουσες καθώς βαδίζουν προς την ενηλικίωση και την ένταξή τους στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Κοντολογίς, δεν είναι απλώς θέμα γνώσεων ή προετοιμασίας για τις σπουδές, αλλά προετοιμασίας για τον κόσμο έξω απ’ το σπίτι. Για όσους το επιλέγουν (όπου επιτρέπεται κάτι τέτοιο), πάντως, το homeschooling πλεονεκτεί έναντι της σχολικής εκπαίδευσης σε μια σειρά από ουσιώδη σημεία:
- Οι γονείς ορίζουν το πλέγμα των αξιών που θα εμφυσήσουν στα παιδιά τους.
- Ενισχύονται οι ενδοοικογενειακές σχέσεις.
- Δίνεται έμφαση στις πραγματικές αδυναμίες των παιδιών βελτιώνοντας τις συνολικές επιδόσεις τους.
- Στο ασφαλές περιβάλλον του σπιτιού, τα παιδιά πειθαρχούν πιο εύκολα στις ανάγκες της εκπαίδευσής τους.
- Αποφεύγονται οι παγίδες της κοινωνικοποίησης σε ένα περιβάλλον που είναι πέρα απ’ τον έλεγχο των γονιών και συχνά κρύβει κινδύνους.
- Για πολλούς, είναι μια λιγότερο δαπανηρή επιλογή.
Στον αντίποδα, φυσικά, βρίσκονται εκείνοι που αντιτίθενται στην παροχή αυτής της επιλογής επειδή ο απομονωτισμός που, ίσως, υποθάλπει μπορεί να:
- Υπονομεύσει τον ίδιο τον σκοπό της, που είναι η καλύτερη εκπαίδευση των παιδιών και αποτελεί δικαίωμά τους να τη διεκδικήσουν απ’ το σχολείο.
- Επιτρέψει στους γονείς να διαμορφώσουν την προσωπικότητα των παιδιών με τρόπο που δεν τα ωφελεί ή καταπατά στοιχειώδη δικαιώματά τους (π.χ. γαλούχηση με ακραίες αντιλήψεις, αντικοινωνικές συμπεριφορές, θρησκευτικό φανατισμό κλπ.).
- Στερήσει στα παιδιά την κοινωνικοποίηση με συνομήλικούς τους, η οποία είναι απολύτως απαραίτητη για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική και πνευματική τους ανάπτυξη.
- Συσπειρώσει σταδιακά πολλούς πολίτες, κατά παράλογο τρόπο, απέναντι σε ένα αναφαίρετο δικαίωμά τους, που είναι η δημόσια δωρεάν εκπαίδευση, η απρόσκοπτη παροχή και η διαρκής βελτίωση αυτής.
Το homeschooling στη χώρα μας και αλλού
Η Ελλάδα είναι μία απ’ τις χώρες, όπου γίνεται συνεχώς λόγος και υπάρχει γενικευμένη γκρίνια και για απαξίωση της δημόσιας παιδείας, αλλά και για την «ισοπεδωτική» φύση του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Παρ’ όλ’ αυτά, ακόμη κι αν κάποιοι έχουν την πρόθεση και τη δυνατότητα, δεν θα μπορούσαν να επιλέξουν το homeschooling γιατί, πολύ απλά, ο νόμος στην Ελλάδα το απαγορεύει – η δημόσια παιδεία είναι υποχρεωτική μεχρι την ολοκλήρωση των τριών τάξεων του γυμνασίου. Κι αν αποφασίσεις να τον παρακάμψεις με κάποιον τρόπο (υπάρχουν λίγες τέτοιες περιπτώσεις) η μακρόχρονη απουσία του παιδιού απ’ το σχολείο κινητοποιεί τις αρχές και, αργά ή γρήγορα, βρίσκεσαι προ των ευθυνών σου.
Οι γονείς στην Ελλάδα, λοιπόν, δεν έχουν τη δυνατότητα να αναλάβουν εξ ολοκλήρου την εκπαίδευση των παιδιών τους, εκτός και αν «η φοίτηση των μαθητών καθίσταται αδύνατη λόγω σοβαρών βραχυχρόνιων ή χρόνιων προβλημάτων που δεν επιτρέπουν τη μετακίνηση τους». Και τότε, βέβαια, υπάρχει ένα πλαίσιο, ως προς το πώς θα γίνει αυτό.
Αντίστοιχα, στις χώρες που το homeschooling αποτελεί νόμιμη επιλογή, το εκπαιδευτικό σύστημα προβλέπει μια σειρά από διαδικασίες και κανόνες (διαφέρουν από κράτος σε κράτος) που εξασφαλίζουν ότι οι γονείς δεν θα κάνουν του κεφαλιού τους, αλλά η εκπαίδευση των παιδιών τους θα συμβαδίζει με εκείνη των υπολοίπων. Το κράτος δηλαδή είναι ο κύριος υπεύθυνος για την υποχρεωτική εκπαίδευση των παιδιών, όπως και αν διεξαχθεί αυτή.
Εν κατακλείδι…
Μια πρώτη ματιά στους αριθμούς, πάντως, αποκαλύπτει ένα σημαντικό μύνημα προς πάντες υπεύθυνους. Σ’ εκείνες τις χώρες που διαθέτουν προηγμένο εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο χαίρει της εμπιστοσύνης των πολιτών (π.χ. σκανδιναβικές) εκείνοι που επιλέγουν την κατ οίκον εκπαίδευση είναι, τελικά, ελάχιστοι.